Tante Jopie is niet meer.....
Ik zal vier jaar zijn geweest toen ik mijn eerste buitenlandse reis maakte: met de trein van Zutphen naar Gent (B).
In Gent woonden tante Anneke en oom Klaas van Geel. Tante Anneke was de oudste zus van mijn moeder. Het was 1946 en het gezin van Geel had de oorlog in België en Frankrijk door gebracht *).
Of het een eerste weerzien na de oorlog was weet ik niet, wel dat er een totaal onbekende wereld voor mij open ging. Met de trein naar Roosendaal. Allemaal uitstappen en via een speciale douanekamer op een ander perron uitkomen. Daar stond een Belgisch treinstel annex stoomloc klaar voor de reis naar Gent.
Vanuit het station liepen mijn moeder en ik onder langs de hooggelegen spoorbanen in een zomerse warmte naar de Mussenstraat; naar mijn gevoel ook onder aan het spoor.
Mussenstraat 27 (?) daar woonden ze; Johannes en Kees waren (woonden nog?) thuis. Adrie niet meer, en Jopie kwam uit Londen, waar ze als vrijwillige Marva (Marine Vrouwen Afdeling) gestationeerd was. Voor een vierjarige waren "oom" en "tante" de aangewezen aanspreektitels voor deze hoogbejaarde neven en nichten. Neef Kees was maar 9 jaar ouder en dus tutoyeerde ik hem vanaf den beginne.
Nog scherp staat op mijn netvlies dat ik 'te klein' werd bevonden om het huwelijk van Tante Jopie en oom Joop (Harmeijer) bij te wonen. Het werd voltrokken in Gent, 1949, en waar ik, miskend en knarsetandend, die ouderloze, eenzame dag en nacht heb doorgebracht? Geen idee.
Toen ik de leeftijd bereikte waarop je als man de schoonheid van vrouwen kon beoordelen, zo rond mij tiende, smolt mijn wrok over deze misstap van de hele familie als sneeuw voor de zon: ze was de mooiste op de familiereünies, die zich in de 50-er en 60-er jaren op iedere tweede Paasdag afspeelden in de regio Zutphen. Denk aan Joppe (speeltuin!), Warnsveld -het Jachthuis-, en de Roskam in Gorssel.
Ik schat dat zo halverwege 'het Lyceum' dat oom-en-tante-zeggen tegen je eigen nicht en neven als te kinderachtig werd ervaren. In collectief overleg met de Harense kinderen kwam de grote omslag: Oom Adri werd Adri (en zijn Fernande), tante Jopie werd Jops (met Joop), oom Johannes werd Hans (en Emy). Keesoom -voor de Wolffjes- werd Kees (met zijn Françoise) op grote afstand in Portugal en later Frankrijk.
Na enige onwennigheid mijnerzijds bleek zo'n simpele aanpassing van de nomenclatuur wel degelijk een grote impact te hebben in de relationele sfeer: die verre familie uit Gent leek wel uit gewone mensen te bestaan; hoewel tante Anneke altijd toch wel wat chique en afstandelijk over kwam. Pas toen ik -door omstandigheden- hun boxer Freya kreeg toebedeeld had ik het gevoel er ook iets toe te doen. Hun plagerige "Henkeman" werd door mij ook niet langer getolereerd.
In de jaren vóór de oorlog logeerden de drie oudsten -pubers al een beetje- 's zomers een paar weken op de molen in Eefde bij mijn ouders, terwijl het nog lang niet zeker was of ik ooit wel zou gaan bestaan......
Dat schiep een bepaalde verhouding die in latere jaren van grote betekenis bleek: mijn moeder -familiemens bij uitstek- koesterde die banden met de Gentse kinderen. Of ze nou in Enschede, Fontainebleau, Rixensart of Engeland woonden....ze probeerde die gezinnen te volgen, ja te bezoeken wanneer ze maar kon. Daar word je als kind toch een beetje door gevormd: ook ik, later samen met Dineke, heb met Adri, Jops en (plaatsvervangend) Emy een speciaal 'familie-gevoel' gehouden door de jaren heen.
Voor onze Truska met haar eigen gevoel voor 'vroeger', was Jops dan ook een zeer toegankelijke bron van oral history. Voor de verhalen over het leven in Gent tijdens het interbellum hoefde je maar een halve suggestie te doen en Jops schilderde kleurrijke taferelen en anekdotes over onze gezamenlijke protestante (voor-)ouders en familie in die vervreemdende rooms-katholieke omgeving die Vlaanderen heette......
Vorige week is Jops in haar slaap overleden.
Een stukje levend verleden is definitief verleden geworden.
Einde van een familietijdperk.
Einde van een familietijdperk.
Wat ik nog had willen vragen kan niet meer maar met dankbaarheid kijk ik terug op onze volwassen geworden relatie.
*) Lees: "Vlucht naar Frankrijk 1940" door Ydo van der Schoot
