Opa vertelt (12)

Hoeveel geld is een mensenleven waard?

 

Economische, ethische of filosofische invalshoek? Reken dat maar eens even uit!
 

Met mijn schoonvader had ik een halve eeuw geleden een belangwekkend gesprek over ahob's; dat zijn automatische-halve-overweg-bomen; van die dingen om mensen -door luid geklingel, geknipper en een roodwit dwarsbalkje-te ontmoedigen het treinspoor over te steken als er een trein in aantocht is. Klinkt mijn hedendaagse lezers logisch in de oren? Welnu, er was een tijd dat er bij iedere spoorwegovergang een overwegwachter (m/v) werkte, en

 

ja, veelal woonde in het spoorhuisje, met vrouw en kinders, die bij het naderen van een trein uit dat huisje kwam en met de hand de beide spoorbomen tijdig neer liet dalen teneinde personen, paarden en wagens de doorgang te beletten, voor hun eigen veiligheid; logischerwijs draaide hij na passage van de personen- resp. goederentrein de beide spoorbomen weer omhoog. Als hij/zij net aan de koffie was kon dat even duren maar er kwamen ook minder treinstellen langs, het was nog gemoedelijk. Let wel: 24 uurs dienst, want met name in de nacht kwamen de goederenwagons langs gedenderd. Chloortreinen, landbouwmachines, militair materieel en met name ook industriële grond- en brandstoffen werden 's nachts intensief over ons dicht bereden spoorwegnet versleept. Ik sliep er vlak bij in mijn ouderlijk huis te Zutphen; nooit iets gemerkt of gehoord tot ik met nieuwkomers, zoals mijn echtvriendin en onze kinderen, op het zolderkamertje sliep: iedereen, behalve ik, werd door die 'nachttreinen naar Lissabon' uit de slaap gehouden. Maar goed, we hadden het over de spoorboomwachters. Er waren soms ook wel wisseldiensten want het was 's nachts dus ook een komen en gaan. Kortom een beroep met grote verantwoordelijkheden waarbij een menselijke fout fatale gevolgen kon hebben.
En een kostbare aangelegenheid ook; stel 2500 bewakers van de gelijkvloerse kruisingen keer  400 florijnen = 1.000.000 gulden per maand, terwijl die spoorboomdraaiers meer dan de helft van de tijd met een shagje (spr. sjekkie)aan de koffie zaten.

Indertijd werd er door de overheid een beroep gedaan op de denktank waarin mijn schoonvader kennelijk zat mee te denken: "kunnen wij dit door automatisering goedkoper regelen?"
Volledig afsluitende bomen zouden per stuk 160.000 gulden duurder uitpakken dan halve bomen. Als er tijdens de afschrijvingstermijn van de ahob minder dan twee mensen zouden worden overreden was het een reeële besparing. Ergo 160.000 gedeeld door twee maakt 80.000 gulden per mens, als rekeneenheid. 36.302 euro! De som van kosten en baten was gauw gemaakt en betekende uiteindelijk het einde van de bemande spoorbomen.

 

Inmiddels is het ethisch-economisch denken over de 'waarde van een mens' wel wat verder uitgewerkt en ontwikkeld: de VOSL (value of a statistical life) is onderwerp van uitgebreide studie's en politieke (= begrotings)planning.

(meer over VOSL) En dan is er nog zoiets als inflatie.

Dat er over vijftig (?) jaar helemaal geen gelijkvloerse spoorwegovergangen zijn maar louter tunnels zal ik niet meer meemaken, maar dat is wel de enige veilige oplossing, ongeacht de economische mensenlevenswaarde.

 

 

 

 

 

 

 

 



Grap 2013 (6)

Pensioen in de toekomst?

 

Pensioen is minder zeker

en zeker minder

(wnl radio 1)

 

 

 

en de euro is geen gulden: 

 

 

Mij hoor je (nog) niet piepen

 

 

Stelling van de dag

De 'fysio' van vandaag is ook al niet meer de 'physio' van vroeger.

Als ik vroeger bij de physiotherapeut kwam (oom Wim voor Marlijn) zei hij: 'ga maar zitten' en dan ging hij aan de slag met kneden en duwen en trekken; warme gelatinepakkingen en zachte warme handdoeken. Er kwam een ultrasoon apparaat uit de kast voor verhoogde doorbloedingen. Magnestische resonatie werd op mijn knie losgelaten. Infra-roodlampen stonden te popelen om in mijn schouder te schijnen. Trilapparaten maakten hele spiergroepen los en professionele handmassage was de finishing touch. Binnen en half uur moest alles zijn beslag krijgen, want de wachtkamer zat vol en iedereen wilde een beurt.

De hedendaagse therapeutischzorgverlener gaat zitten en maakt een mooi schema van oefeningen en trainingen voor je: 'ja, je moet het zelf doen, wij begeleiden je daarbij.' En dan word je gemotiveerd om veelvuldig langs te komen om een paar uur uitputtend te fietsen, roeien, hollen en vooral allerlei specifieke spiergroepen aan apparaten te hangen om ze te trainen. Ook matjes voor de grondoefeningen nodigen uit tot de meest ingewikkelde standjes. Kortom: zelfwerkzaamheid alom.

Het is een totaal andere ervaring maar misschien best een logische ontwikkeling.

Overigens is ook oom Wim een andere kant uitgegaan waarin ik hem verder niet meer kon volgen: de haptonoom van het Gooi. 

Grap 2013 (5)

vrijdag 24 mei Radio 1:

"..en het verontrustende is dat de antibiotica nu ook resistent is geworden tegen de ESBL-bacterie."

Hoeveel denkfouten kun je in een zinnetje kwijt?

Ook het goedbedoelde advies geeft te denken: "de biefstuk goed doorbakken" . Het lachen zou je vergaan, dit is niet meer als grap op te vatten.

Opa vertelt (11)

En de Joden dan??

Ja, over de Joden hoorde ik als klein kind niets, daar waren er in Eefde maar weinig van (?). Maar Zutphen had een  grote Joodse gemeenschap van gegoede middenstanders in de Barlheze e.o. en een mooie synagoge....hoorde ik jaren later.

In 1940 woonden er vijfhonderd Godschalken, Izaacs, Levisons, Meijers etc. In 1945 keerden 47 overlevenden van de Endlösung terug uit Duitsland. Er werd thuis met veel ontzag over dit drama gelezen en gesproken, maar pas ná de oorlog. Naar ik begreep gingen er eerder wel geruchten over Westerbork en de treinen, maar van een duivelse massavernietiging zoals die later in volle omvang zou blijken kon niemand zich een voorstelling maken. Van de kant van mijn moeders familie was  er veel liefde en ontzag voor het Oudtestamentische Volk, niet alleen als leverancier van de Verlosser en de Bijbel aan deze wereld maar ook als handelspartner: opa deed veel zaken in oost Europa met Joden; Riga, Warschau, Berlijn. Vlashandel, houthandel, tapijtenhandel...als het maar geld opleverde; wat het uiteindelijk trouwens niet deed. Hij ging ook in doen en laten en uiterlijk steeds meer op een oude rabbi lijken. In 1939 stierf hij in oprecht geloof in de goede bedoelingen van zijn God met de Israëlieten. Vaders stug-calvinistische familie heb  ik nooit op enig filosemitisme kunnen betrappen, maar dat kan aan mij liggen.
Vanmiddag, 10 mei, gingen wij -op uitnodiging van het Humanistisch Verbond -       naar "Hannah Arendt", de film. Adolf Eichmann, Jeruzalem, Jodentwisten, Het Kwade.

Filosofie  van Hannah: het Boze schuilt in het gewone, banale alledaagse denken. Niet zozeer een Hitler is gevaarlijk, maar de massa's die niet denken maar volgen, hun arm vooruit. Het bevel is je geloof, is heilig. Een film die te denken geeft, niet de gemakkelijkste. Soms voelt het of 10 mei '40 - 5 mei '45 vergeefs is geweest. Kan het hedendaagse Israël deze morele valkuil vermijden? Of vallen ook de orthodoxte gelovigen in die eeuwige 'intolerantie-val'? Politiek gezien staat het pat. Kan Jawèh nog een wonder uit de hoge hoed toveren. Bij Israël weet je het maar nooit; misschien heeft Syrië's Assad nog een heldenrol te vervullen....lees nog even het oudste Testament!!
Via Frans Bannink, pastor en godsdienstleraar, kwam ik op het Baudartius in contact met het joodse denken en doen. Twee keer reisde ik met hem mee naar bevriende mensen in Israël die Nederland na de oorlog teleurgesteld verlaten hadden en in het zionisme hun nieuwe levensvervulling en uitdaging zagen. Het Verhaal van de Shoa uit de eerste hand. In het jiddish, duits, pools. De ex-gevangenen, het Ghetto, het kampnummer op de verschrompelde huid van een oude onderarm: een levend Yad Vashem.

Opa vertelt (10)

De Inval op 10 mei.

Vanaf mijn vroegste herinnering is '10 mei 1940' (ook een vrijdag!) een beladen datum. Ikzelf was toen trouwens nog niet eens begonnen te bestaan.

10 mei 1940 is de dag die het begin van het einde van een lange periode van vrede (althans niet-oorlog) inluidde in Nederland, en bij het echtpaar B-v.d.S. te Eefde in het bijzonder.

Een prachtige, stralende, zonnige dag  -zo eentje als afgelopen zaterdag 4 mei!- De Nederlandsche Strijdkrachten werden onder de voet gelopen en weggevaagd.

Met dank aan de 'gebroken geweertjes'-politiek van de pacifistisch-socialistische bewegingen. Rotterdam-Centrum gooiden de Duitsers direct maar plat; daar zat het gezin van papa's broer in de schuilkelders: oom Martien en tante Mies met drie kinderen. Zij overleefden en Nederland capituleerde binnen 4 dagen.

Van de daarop volgende 'Bezetting' heb ik veel herinneringsflitsen. Inkwartiering van Duitse officieren. In de kamers, vanuit de voordeur rechts gezien, mochten wij niet meer komen. Flits: ik ben daar minstens één keer binnengewandeld. Ze waren heel aardig.

Vanaf de Zessprong / Harfsen werden de vliegende bommen van Werner von Braun (V-I's en V-II's in '43 - '44, tevens vader van de Saturnusraket naar de maan 1969) gelanceerd naar Londen, maar dat ging met de regelmaat van de klok mis: je hoorde boven Eefde als het overschakelen van de eerste naar de tweede rakettrap mislukte een enorm geratel en gepruttel.... dan donderde hij naar beneden in de buurt van de IJssel, dus vlak bij ons. Hup,hup,hup, de kelder in: onder de trap samenhurken. Verwarrend, deze beelden lopen over in het schuilen voor de Britse bombardementen. De Gealliëerden wilden de spoorbrug naast ons huis raken. Dat is nooit gelukt en ook wij ontsprongen de dans in die kelder.

Ik zie flitsen van geslachte varkens op ladders: wij maalden met onze korenmolen 'De Hoop' granen voor de Eefdese (protestantse-) boeren in ruil voor een levend varken, waarvan

we na de uitbening weer stukken met anderen konden delen. Er werden vooral veel worsten van gemaakt, de darmen waren immers voorhanden.

Ik kan dus in principe nooit vegetariër worden, want het zijn per definitie positieve overlevingsgevoelens die ik daarbij denk te ervaren. Schoudercarbonade, hoofdkaas, zure zult, bloedworst... stel je voor, iets heerlijkers bestaat niet. De Duitsers werden begin april 1945 uit Eefde e.o. door de Canadezen verdreven. Hitler had nog niet gecapituleerd, dus de terugtrekkende moffen pasten de 'Verschroeide aarde tactiek' toe: alle infrastructuren, inclusief die van de voedselketen, dienden op de terugtocht vernietigd: klik hier .Onze molen annex mijn geboortehuis gingen op 4 april 1945 in de fik want de Gealliëerden mochten die niet ongeschonden in handen krijgen. Wij mochten tijdelijk intrekken in het buitenverblijf van oom Martien: Het Uterink. Eén hectare natuurontdekking!

Ná de oorlog ( WO II -voor mijn nazaatjes ) van mijn 3e tot 12e jaar stond alles in het teken van de ontdekking en ontrafeling van die vroegste jaren. Daar waren de gedenkboeken van 'de Groene Amsterdammer' (helaas zoekgeraakt) en van 'Trouw'. Alles wat los en vast zat las ik, en ik keek naar de plaatjes, veel beelden.

Daar was ook het verdriet om de relatie tussen mijn ouders, die niet meer goed kwam; en om alles wat de 'Duitse Barbaren', volgens het bord dat mijn vader bij de ruïnes plaatste, in de verre omgeving vernietigd hadden. Ik liep als vierjarige tussen die puinhopen......van de trotse molen was letterlijk niets meer over; ik stond ook aan de wieg van de nieuwe maalderij. Het werd een 2000 PK Diesel, de geuren alleen al, met die kleine smeeroliespuitjes. Made in Manchester, Great Brittain. Niet meer afhankelijk van de Enkhuizer Almanak en zijn voorspellingen. Ook mijn vader werd onafhankelijk: hij bouwde een huis voor zichzelf pal ernaast.

De tijd maakte alles eerst nog wranger: naarmate de wederopbouw van het familiebedrijf vorderde (NV H.J.W.A. Bast, met meerderheidsaandeel: oom Martien, ja die uit Rotterdam) brokkelde de intimiteit thuis af. Mijn moeder en ik dienden, na de -door haar aangevraagde scheiding- 'ons' Uterink onverwijld te verlaten, het was immers de zomerresidentie van deze oom Martien, grootaandeelhouder der familie-NV. Negen jaren van mijn jeugd bracht ik er door; onbetwist en ondanks alles, de mooiste en de vormendste. Eefde, 30 april 1954, Koninginnedag. Punt er achter. 1 Mei moest 't Uterink leeg, verhuizing naar de Jacob Damsingel te Zutphen. Groot heimwee naar mijn huis, mijn land en mijn bos. Onrecht! Vandaag de dag kan ik het via de website 't Uterink.  een weekje huren.

Dat voel en denk ik op 10 mei; ook 73 jaar na dato.

Zonder '10 mei' zou ook mijn leven totaal anders zijn verlopen...... en daarmee dat van 'zij die na ons komen'.

Opa vertelt (9)

 

Dodenherdenking.

 

 

Als je als klein jongentje 'alleen' in een groot bos woont ben je natuurlijk wel op jezelf aangewezen en de vlag uitsteken diep in het woud raakt niemand. Volgens mij hadden we helemaal geen vlag.  De Oorlog speelde wel degelijk een grote rol in mijn leventje op het Uterink (1945 - 1954) maar eigenlijk pas vanaf onze verhuizing naar Zutphen gaan de herdenkingen van 4 en 5 mei een rol vervullen in de jaarlijke vlaggencyclus van niet-christelijke feestvieringen. Die cyclus speelde zich overigens steeds binnen één week af. Koninginnedag op 30 april -met wimpel- daarna 4 mei en 5 mei. En dan kon het hele zaakje weer op de slaapkamer van mijn grootmoeder in een hoekje achter de kast.

Met name het halfstok krijgen van zo'n lullig vlaggetje aan een stokje was geen sinecure. Daags daarvoor moest ik van mijn moeder de haakjes in de stok verplaatsen naar de volstrek arbitraire stand: '½' ! En in de vroege ochtendstond daarna weer versa. Neen, die vlag zat niet aan een touwtje maar met oogjes aan gebogen spijkertjes, en wij wilden wel graag de eersten van de Jacob Dam zijn waar de vlag wapperde. Op 4 mei zaten wij prompt om 20:00 u. vóór de radio, Hilversum I.

Geluiden van de Waalsdorpervlakte, stilte, Wilhelmus. Kippenvel.

We liepen wel eens een stille tocht rond de Broederenkerk. Het zei me weinig. Ik voelde me verplicht aan 'doden' te denken, maar ja, die kende ik eigenlijk niet. Alleen een  verre, mij onbekende, broer van mijn moeder was in Nederlandsch Indië door Engelsen getorpedeerd. En torpederen kenden we in Zutphen niet van nabij. Mijn moeder was wel heel verdrietig geweest. Dat hielp het gevoel iets opweg. Maar het moest eigenlijk over de Duitsers en hun slachtoffers gaan. Pas een paar jaar geleden hoorde ik dat verhaal van zijn zoon, Hans v.d. S., toen kreeg het een concrete betekenis.

Nog steeds ben ik zeer betrokken bij het 4-mei-ritueel en denk dan aan 'oom Evert'.
5 Mei vind ik leuk: Wapperende driekleur in top! En werken in de lentetuin.

 

Maar zo'n 'Bevrijdingsfestival' met helikopters en gillende keukenmeiden.........

Ik weet het niet. Ik zie spotjes langskomen: "Vrijheid geef je door!".

 

 

O.K. geef dan een beetje normaal geschiedenisonderricht, het hele jaar door, aan iedereen, ongeacht huidskleur, sexe of afkomst. Niet alleen op zo'n bierovergoten love-in-dance-terrein met hangmatloterij.